wat is een executeur

In welk geval doe ik er als erfgenaam in een nalatenschap toch verstandig aan om een beroep te doen op mijn legitieme portie?

Erfrecht

In welk geval doe ik er als erfgenaam in een nalatenschap toch verstandig aan om een beroep te doen op mijn legitieme portie?

Vaak worden in het kader van erfrecht, vergelijkbare vragen gesteld. In deze reeks artikelen “De meest gestelde vragen in het kader van erfrecht” zullen de advocaten erfrecht van TEN een aantal van deze vragen beantwoorden. Deze keer geven we antwoord op de volgende vraag.

Vraag:

In welk geval doe ik er als erfgenaam in een nalatenschap toch verstandig aan om een beroep te doen op mijn legitieme portie?

Erflater, erfenis en erfgenaam

Wanneer iemand overlijdt laat hij een erfenis na. De overleden persoon noemen we de erflater. De erfenis, ook wel nalatenschap genoemd, is het totaal aan bezittingen en schulden dat iemand na zijn overlijden nalaat. Degene aan wie de erfenis wordt nagelaten heet erfgenaam. Er zijn twee manieren om erfgenaam te worden:

  • U wordt aangewezen op grond van de wet (artikel 4:10 van het Burgerlijk Wetboek), of
  • U wordt door de erflater in zijn testament benoemd tot erfgenaam.

Wie is onterfd kan een beroep doen op de legitieme portie

Het is ook mogelijk dat de een erflater in zijn testament bepaalt dat iemand juist niet van hem kan erven. In dat geval wordt iemand onterfd. Meestal gaat het om een kind van de erflater. Een onterfd kind kan tóch aanspraak maken op de nalatenschap van vader of moeder, namelijk door een beroep te doen op zijn legitieme portie. In het artikel De legitieme portie wordt uitgelegd wat een legitieme portie is, hoe men er aanspraak op kan maken en binnen welke termijn.

Wie niet is onterfd kan soms aanvullend beroep doen op de legitieme portie

Voor een erfgenaam die wél in het volledige wettelijke deel als erfgenaam meedeelt in de nalatenschap kan het soms voordelig zijn om een aanvullend beroep te doen op de legitieme portie.

Wanneer is het interessant om een beroep te doen op de legitieme portie?

De legitieme portie is de helft van het erfdeel dat het kind als erfgenaam uit de nalatenschap zou krijgen. De hoogte van de legitieme portie wordt vastgesteld aan de hand van de legitimaire massa. Dat is de waarde van het vermogen van de nalatenschap, plus de giften die erflater voor zijn overlijden heeft gedaan en minus diverse in de wet genoemde schulden. De giften waar het om gaat zijn onder meer de giften die erflater in de vijf jaar voor zijn overlijden heeft gedaan en de giften die hij gedurende zijn leven heeft gedaan aan zijn afstammelingen. Onder afstammelingen wordt verstaan: degenen die op grond van de wet een beroep kunnen doen op hun legitieme portie, zoals de kinderen van de erflater, broers en zussen van de erfgenaam die een beroep willen doen op hun legitieme portie en ook kleinkinderen (in plaats van een kind dat is overleden). Wanneer erflater bij leven grote giften aan enkele van zijn kinderen heeft gedaan, kan het voor een niet-onterfd kind dat geen giften heeft ontvangen interessant zijn om een aanvullend beroep te doen op zijn legitieme portie. Een rekenvoorbeeld maakt dat duidelijk.

Rekenvoorbeeld

Een vader (erflater) heeft drie kinderen: Ad, Bert en Cees.

  • In 2018 heeft erflater zijn woning verkocht aan Ad voor slechts 200.000 euro terwijl de woning op dat moment een waarde had van 300.000 euro. Ad heeft dus een schenking van 100.000 euro ontvangen.
  • Bert heeft een eigen woning gekocht en voor de aanschaf van deze woning heeft erflater aan Bert 50.000 euro geschonken.
  • Cees heeft bij leven van erflater geen giften ontvangen.

Na het overlijden van vader blijkt deze enkel nog een paar bankrekeningen te hebben met een gezamenlijk saldo van 30.000 euro. Deze nalatenschap moet tussen de drie kinderen worden verdeeld. Zij hebben ieder recht op 1/3 deel van de nalatenschap, te weten een bedrag van 10.000 euro. Cees, die bij leven van vader geen giften heeft ontvangen, doet er in dit geval goed aan om een beroep op zijn legitieme portie te doen.

Bij de berekening van de legitimaire massa worden de giften aan Ad en Bert meegenomen. De legitimaire massa bedraagt

    • 30.000 euro – de waarde van de goederen, te weten
    • 100.000 euro – plus de gift aan Ad
    • 50.000 euro – plus de gift aan Bert
    • —————–+/+
    • 180.000 euro totaal

Krachtens erfrecht heeft Cees als erfgenaam recht op 10.000 euro (1/3 van 30.000 euro, de waarde van de goederen). Maar wanneer hij een beroep doet op zijn legitieme portie heeft hij bovendien recht op een aanvullend bedrag, berekend op basis van de legitimaire massa. In dit rekenvoorbeeld heeft Cees recht op de helft van 1/3, te weten 1/6 van 180.000 euro (de legitimaire massa), dus in totaal 30.000 euro. Daarvan krijgt hij als erfgenaam al 10.000 euro. Dat betekent dat Cees recht heeft op een aanvullend bedrag van 20.000 euro (30.000 minus 10.000) in het kader van zijn aanvullend beroep op zijn legitieme portie.

Zo ziet u dat het kan lonen om, ook al bent u niet onterfd en ‘gewoon’ erfgenaam, toch een beroep te doen op uw legitieme portie.

Heeft u vragen over een nalatenschap, uw aandeel daarin of de legitieme portie? Neem dan contact op met een van onze erfrechtspecialisten. Wij helpen u graag.

Geschreven door

Inge Mooren – van Weereld

advocaat & mediator
familierecht, erfrecht, mediation

inge mooren