Vaccineren op de werkvloer. Waar liggen de grenzen?

Tot en met maandag 22 februari 2021 hebben naar schatting ongeveer 1.014.290 mensen in Nederland een eerste coronavaccinatie ontvangen. Deze ontwikkeling is positief, maar roept ook nieuwe vragen op. Wordt vaccineren voor medewerkers verplicht? Kunnen werknemers worden verplicht om zich te laten vaccineren? Hoe zit het met het vaccinatiebewijs en hoe dien je er als werkgever mee om te gaan als werknemers weigeren samen te werken met collega’s die niet zijn gevaccineerd? Kortom, waar liggen de grenzen en mogelijkheden voor de werkgever?

Kan de werkgever de werknemer verplichten zich te vaccineren tegen corona?

Vooropgesteld, het is niet mogelijk om een werknemer te verplichten om zich te laten vaccineren tegen corona. Het verplicht vaccineren van medewerkers is in strijd met het recht op bescherming van de lichamelijke integriteit van de werknemer. De werknemer kiest zelf of hij zich laat vaccineren, of niet. Ditzelfde geldt voor het uitvoeren van een controle op inentingen onder werknemers. De Autoriteit Persoonsgegevens is duidelijk: een werkgever mag geen medische gegevens verwerken, dus ook niet in het kader van een vaccinatie. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG)  verbiedt ook dat de werkgever de werknemers verzoekt zich te laten vaccineren, of hen vraagt of zij dat hebben gedaan. De werknemer is niet verplicht om daarop te antwoorden, en als de werknemer uit eigen beweging vertelt dat hij of zij is gevaccineerd, mag de werkgever deze informatie niet registreren. Ook al zou de werknemer daarvoor toestemming geven.

De werknemer die een inenting tegen corona heeft gehad, krijgt hiervan een bevestiging mee. Een officieel vaccinatiebewijs bestaat er nog niet. Op dit moment hoef je namelijk nergens te laten zien dat je een coronaprik hebt gehad. Mogelijk komt daar in de toekomst verandering in.

Wat als bedrijven gaan vragen naar zo’n vaccinatiebewijs?

Instellingen en bedrijven hebben de vrijheid om een vaccinatiebewijs te vragen voor toegang tot hun voorzieningen en diensten. Dit mag echter niet leiden tot uitsluiting, discriminatie, ongelijke behandeling of schending van privacyregels. Ook moeten de private partijen met zo’n maatregel belangen afwegen. Partijen die hierom vragen moeten kunnen bewijzen dat:

• een vaccinatiebewijs gerechtvaardigd doel heeft;
• het cruciaal is om dat doel te bereiken;
• de voordelen de nadelen ontstijgen;
• er geen andere manier is om dat doel te bereiken.

Wanneer een vaccinatiebewijs een gerechtvaardigd doel heeft, is nog niet duidelijk. De Gezondheidsraad laat weten dat het kabinet dat in wetgeving kan vastleggen of dat brancheorganisaties hierover kunnen waken. Daarbij is de Gezondheidsraad van mening dat een vaccinatieplicht juridisch mogelijk is. Wel moet het kabinet dit streng afwegen tegen het belang van de volksgezondheid, omdat dit keuzevrijheid wegneemt.

Soms is het voor het uitvoeren van een bepaalde functie noodzakelijk dat een werknemer is gevaccineerd tegen corona. Denk bijvoorbeeld aan de verpleegkundige die werkzaam is op de intensive care. Als een medewerker weigert zich te laten vaccineren, dan is dat dus de vrije keuze van die werknemer die niet kan worden beperkt, en geldt onderstaand stappenplan:

• Eerst moet gekeken worden of andere beschermende maatregelen kunnen worden genomen met een gelijkwaardig beschermingsniveau. Denk hierbij aan het dragen van beschermende kleding. NB: men is het er sowieso nog niet over eens of een gevaccineerde persoon, ook als hij zelf niet besmet kan raken, het virus al dan niet kan verspreiden na contact met geïnfecteerde personen. Vooralsnog maakt vaccinatie persoonlijke beschermingsmiddelen nog niet overbodig;
• Is dit niet mogelijk, dan moet de werkgever proberen om de werknemer in te zetten op andere, passende werkzaamheden;
• Is dat ook niet mogelijk, dan kan de werkgever onder omstandigheden overgaan tot loonstaking en in het uiterste geval tot ontslag;
• De werkgever moet de sanctie goed onderbouwen. Hij moet dus laten zien dat:
  – er geen andere beschermingsmaatregelen mogelijk zijn;
  – er geen ander passend werk is en/of herplaatsen niet mogelijk is;
  – vaccineren noodzakelijk is voor de uitoefening van de functie.

De uitspraak van de Hoge Raad waar deze ‘richtlijnen’ uit volgen, dateert uit 2015. In deze casus wilde een brandwacht geen loodkeuring ondergaan. De keuring was noodzakelijk om op locatie met loodhoudend materiaal te werken. De brandwacht had geen (medische) reden aangegeven om de keuring te weigeren. Het lijkt erop dat deze uitspraak toepasbaar is op het weigeren van een vaccinatie tegen corona, maar het is afwachten wat rechters hierover zullen beslissen.

Vaccineren van medewerkers

Tot slot: een werkgever dient in het kader van goed werkgeverschap beschermingsmaatregelen te treffen om werknemers te beschermen tegen besmetting met corona. Denk aan het plaatsen van spatschermen, het aanbrengen van looproutes en het verplichten van werknemers om op de werkvloer een mondkapje te dragen.

Het is niet zo dat je er als werkgever voor moet zorgen dat alle werknemers gevaccineerd zijn (om je werknemers te beschermen). Je kunt en hoeft de bedrijfsvoering niet aan te passen als werknemers aangeven dat zij niet willen werken met een collega van wie zij (denken te) weten dat deze niet gevaccineerd is. Als werknemers vervolgens weigeren om te werken met een collega van wie zij vermoeden dat deze niet gevaccineerd is, kun je het beste in gesprek gaan (hoor en wederhoor, wijzen op sancties). Mocht deze werknemer nog steeds weigeren om samen te werken, dan is het mogelijk om, afhankelijk van de omstandigheden van het geval, maatregelen te treffen in verband met werkweigering, zoals het opschorten van loonbetaling of in het uiterste geval, het geven van ontslag.

Heeft u een vraag met betrekking tot het vaccinatiebeleid op de werkvloer en het vaccineren van medewerkers? Laat het mij dan weten. Ik sta u graag te woord.

> Contact

Op deze pagina van de Rijksoverheid leest u meer informatie over de rechten en plichten van werkgevers en de bedrijfsarts over coronavaccinaties.